Каьзи улл Чулхой-чIоже, хозача моттиге. Юхеда Чулхи IодоагIа. Из юрт Iойилла пхи бIаь шу даьнна хила тарлу. Каьзи Iойиллар ЖогIаста Аьрзи ва. Аьрзи тIаргамхо хиннав. ТIаргимара, ший нахаца дов а даьнна, дIавахав из.
ХIанз Каьзи улла лаьтта цу хана Салагхой хиннад. Ший ноанахой Салагхой болча венав Аьрзи, ЦIелий-лоаман бухь бохка шийга, аьнна. Вокхар, кхы дукха ийла а цаеш, бехкаб цунга лоаман бухь. ТIаккха Аьрзи ше бухь ийцача лоаман босе, Чулхи берда тIа гIала йотта волавеннав.
Салагхой баьхкаб Аьрзе волча. «Тха мехка гIала йотта хьона бокъо еннар малав?» – аьнна. «Ер лаьтта са да, – аьннад Аьрзечо, – аз шугара лоаман бухь ийцаб, хIаьта бухь са бале, беррига лоам а са ба».
Аьлча, дийцача хIама цахилча, Салагхоша дов даьд Аьрзена, из цу меттера эккхаве гIерташ. ХIаьта Аьрзи духьаллаьттав, дIацаводаш, дов юха деш. Юххера кхеле бахаб уж. Кхело Аьрзи бакъваьв. «Керто дегI леладу. Лоаман бухь Аьрзе ийцабале, беррига лоам а цун ба», – аьннад кхелахоша.
Аьрзи вах Iохайнав цу метте. Цо Iойиллача юртан цIи Каьзи тиллай. Цо бухь ийца ЦIелий-лоам хIанз а Коазой-лоам оалаш, цIи йоаккхаш ба. «Коазой» яха тайпан цIи Каьзи юртан цIерах хьаяьннай. ХIаьта «Каьзи» яхальга фу яхальга да тахан ховш дац.
Аьрзе ГуржегIара йодаяь саг йоалаяьй. Цо ялх воI ваьв Аьрзена. Иштта дIадоладеннад Коазой тайпа.
Каьзи ялх гIала хиннай, кхоккха гIат йолаш. ГIалашта гобаь гIап хиннай. Коазой лаьтта тIа сувра доаккхаш моттиг хиннай. Сувреи сангали вIашагIъэдийя молха деш хиннад. Молха дохкаш е хувцаш хиннад.
Каьзи наха цIераш йоахаш тайп-тайпара моттигаш я: Кхаж, СаIи-гIала, Тебой-гIала, Хьасташ, КаьзетIе, ГIаьнажа говр йоал моттиг, ГIаьнажа лаьтта даьккха моттиг, Кадаш-ахке, кхыяраш а.
ГIалгIай СибарегIа Iобахийталехьа Каьзи зIамига сиелиньг даьгIад Селана хетадаь. Цхьа метр ах метр мара лакха хиннадац из. Из дегIа хиннад барайттлагIча бIаьшере. 1944-гIча шера дохадаьд из сиелиньг.
ГIалгIай шаьрача IокIалбувлача хана дукха Коазой а IокIалбаьннаб. Уж бах Iохайшаб Онгушта, ТIой-Юрта, Наьсар-Керте, Яндаре. 1860-гIча шера Онгушт йохаяьчул тIехьагIа, Онгуштара Коазой цаIаш ТIой-Юрта бах Iохайшаб, вожаш Каьзи юхабахаб. Советий Iаьдал эттачул тIехьагIа, Каьзера дукхагIбола Коазой Онгушта юхабаьхкаб. ХIаьта цхьабарш Каьзе а Iийнаб бах.
Каьзе баьхаб Коазой 1944-гIча шера гIалгIай СибарегIа бахийталца. ГIалгIай СибрегIа бахийтачул тIехьагIа Каьзера гIалаш лелхийтай моастагIаша.